IUI ก็ท้องได้ ไม่ใช่เรื่องยาก วิธีนี้จะเหมาะกับใคร มีวิธีการและเปอร์เซ็นความสำเร็จเป็นอย่างไร
คุณหมอนิ-นิศารัตน์ สุนทราภา สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์และภาวะการมีบุตรยากที่คลินิค Superior A.R.T. จะมาตอบข้อสงสัยให้ทุกท่านได้ทราบกันค่ะ 👩🏻⚕️💬
1:07 การทำ IUI คืออะไร
IUI (Intrauterine Insemination) คือการฉีดเชื้ออสุจิเข้าโพรงมดลูก ถือเป็นวิธีการตั้งครรภ์เองตามธรรมชาติ ที่ได้รับการช่วยเหลือจากแพทย์ เพื่อช่วยเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์ให้มากขึ้น
ในแต่ละรอบเดือน หลังจากประจำเดือนมา ไข่ในรังไข่ของฝ่ายหญิงจะค่อยๆ โตขึ้น ส่วนใหญ่จะมีไข่ 1 ใบ ที่เก่งและสามารถโตเต็มที่ จนเกิดการตกไข่ หากมีเพศสัมพันธ์ในวันที่ไข่ตก อสุจิจะว่ายเข้าไปเจอไข่
ถ้าไข่กับอสุจิผสมกันสำเร็จ ก็จะกลายเป็นตัวอ่อน หลังจากนั้นตัวอ่อนจะค่อยๆ แบ่งตัวระหว่างที่อยู่ในท่อนำไข่ และค่อยๆ เคลื่อนตัวมาฝังตัวในโพรงมดลูก
การทำ IUI เป็นการทำทุกอย่างให้เหมือนกับการตั้งท้องเองตามธรรมชาติ เพียงแต่คุณหมอจะมีการจัดให้ทุกอย่างแมตช์กัน นั่นคือ ให้มั่นใจว่าจะมีไข่โตในรอบเดือนนั้นๆ มีไข่ตกแน่ๆ (จากการให้ยาฉีดให้ไข่ตก) และอสุจิเข้าไปเจอไข่ในวันไข่ตกพอดี เพื่อเพิ่มโอกาสให้ท้องได้ง่ายขึ้น
เมื่อเทียบกับการมีเพศสัมพันธ์เองตามธรรมชาติ อสุจิจะถูกหลั่งอยู่ที่บริเวณปลายช่องคลอด หลังจากนั้นอสุจิจะว่ายเข้าไปในโพรงมดลูกจนถึงท่อนำไข่ และผสมกับไข่บริเวณท่อนำไข่
ระยะที่อสุจิต้องว่ายมาเจอไข่ จากช่องคลอดขึ้นมาที่โพรงมดลูกจะอยู่ที่ประมาณ 8 เซนติเมตร ส่วนท่อนำไข่ก็ประมาณ 8 เซนติเมตรเช่นกัน อสุจิจึงต้องเดินทางไกลเกือบ 15-20 เซนติเมตร ในระหว่างทางนี้ อสุจิที่ไม่แข็งแรง ก็ทยอยตายไป และอาจไปไม่ถึงไข่ก็ได้
ในการฉีดเชื้อเข้าโพรงมดลูก จะปล่อยอสุจิที่ด้านบนของโพรงมดลูก ซึ่งเป็นการย่นระยะทางที่อสุจิต้องว่ายไปเจอไข่ครึ่งหนึ่ง การทำ IUI จึงช่วยให้ไข่กับอสุจิเจอกันได้ง่ายขึ้น และเจอกันได้ตรงวันมากขึ้น เพื่อให้ทุกอย่างแมตช์กันมากที่
4:24 การทำ IUI เหมาะกับใคร?
ฝ่ายหญิง
- ผู้หญิงที่อายุไม่มาก แม้จะไม่ได้มีการตัดเกณฑ์ที่ชัดเจนว่าอายุเท่าไหร่ถึงไม่ควรทำ IUI แต่โดยเฉลี่ยหากอายุเกิน 38 ปี ซึ่งอาจมีจำนวนไข่น้อยลง บางรอบเดือนอาจไม่มีไข่ตก และไข่ที่ตกก็อาจจะเป็นไข่ที่โครโมโซมผิดปกติได้ ทำให้เปอร์เซ็นต์การท้องจากการทำ IUI ลดลงตามอายุที่มากขึ้น
- ผู้หญิงที่มีปัญหาเรื่องความผิดปกติของการโตและตกของไข่ เช่น PCOS หากคนไข้เป็น PCOS ที่ไม่ดื้อยา ตอบสนองต่อยากินหรือยาฉีด อายุไม่มาก ถือเป็นคนไข้ที่เหมาะสมสำหรับการทำ IUI อีกทั้งยังมีโอกาสท้องมากกว่าคนไข้อื่นๆ
- ผู้หญิงที่ไม่สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้ เช่น แฟนหลั่งไม่ได้ หรืออวัยวะเพศไม่แข็งตัว ทำให้ไม่สามารถปล่อยอสุจิเข้าไปในช่องคลอดได้ การทำ IUI จึงเป็นอีกวิธีที่ช่วยส่งอสุจิเข้าไปในโพรงมดลูกได้
- ฝ่ายหญิงต้องมีท่อนำไข่ที่ไม่ตันอย่างน้อย 1 ข้าง เพราะหากท่อนำไข่ตัน ไข่กับอสุจิจะไม่สามารถมาเจอกันได้
ฝ่ายชาย
อสุจิของฝ่ายชายเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสำเร็จของ IUI พอสมควร โดยอสุจิควรจะอยู่ในค่าปกติ หรือต่ำกว่าปกติไม่มาก จำนวนความเข้มข้นของอสุจิหลังจากที่ปั่นล้างควรมีจำนวนตัววิ่งอยู่ที่ประมาณ 5 ล้านตัวขึ้นไป ถ้าจะให้ดีควรอยู่ที่ประมาณ 10-15 ล้านตัว ซึ่งมีโอกาสฉีดเชื้อแล้วสำเร็จได้ดี
หากอสุจิมีจำนวนน้อยมาก เช่น มีแค่ 1 ล้านตัวหรือน้อยกว่า โอกาสท้องจาก IUI ก็จะน้อย คุณหมออาจจะแนะนำให้เลือกทำเด็กหลอดแก้วแทน
9:15 ขั้นตอนของการทำ IUI เป็นอย่างไร?
เริ่มจากมีประจำเดือนมาวันแรก จะนับเป็นวันที่ 1 ของรอบเดือน คุณหมอจะนัดคนไข้มารับยากระตุ้นไข่ประมาณวันที่ 3 หรือไม่เกินวันที่ 5 ของรอบเดือน
หลังจากนั้นประมาณวันที่ 12-14 ของรอบเดือน คุณหมอจะนัดมาตรวจอัลตราซาวด์ เพื่อดูว่ามีไข่โตไหม ขนาดใช้ได้หรือยัง เยื่อบุโพรงมดลูกหนาพอเหมาะสมหรือไม่ หากไข่โตประมาณ 18-20 มิลลิเมตร คุณหมอจะฉีดยาให้ไข่ตก หลังจากนั้น 36-42 ชั่วโมง คุณหมอจะนัดให้คนไข้มาทำ IUI หรือฉีดเชื้ออสุจิเข้าโพรงมดลูก
10:33 การเตรียมตัวสำหรับคู่ที่จะทำ IUI
ฝ่ายชายคุณหมอแนะนำให้หลั่งอสุจิทิ้งก่อน หลังจากนั้นให้งดหลั่งก่อนถึงวันที่จะเก็บอสุจิเพื่อใช้ IUI ประมาณ 3-5 วัน เพื่อให้ได้อสุจิที่จำนวนและ % ตัววิ่งที่เหมาะสมที่สุด
ส่วนฝ่ายหญิงทำตัวสบายๆ เมื่อมาถึงคลินิก ฝ่ายชายก็ไปเก็บอสุจิเองและนำใส่ในถ้วยปราศจากเชื้อ หลังจากนั้นอสุจิจะถูกนำไปปั่นล้างด้วยวิธี Density Gradients หรือ Swim-up ขึ้นอยู่กับจำนวนอสุจิเริ่มต้นว่ามีมากน้อยแค่ไหน และจะล้างเอาเม็ดเลือดขาวและเซลล์อักเสบออก
หลังจากนั้นจะถึงขั้นตอนทำ IUI คุณหมอจะใส่เครื่องมือ speculum เข้าไปในช่องคลอดเพื่อให้เห็นปากมดลูกของฝ่ายหญิง และจะใช้สายอ่อนๆ นุ่มๆ เหมือนหลอดนมยาวๆ สอดเข้าไปจนถึงด้านบนของโพรงมดลูก และจะฉีดอสุจิเข้าไปในโพรงมดลูกด้านบน ซึ่งแรงฉีดจะทำให้อสุจิวิ่งเข้าไปในท่อนำไข่ได้ดีขึ้น ช่วงเวลาที่ฉีดจะเป็นช่วงใกล้ไข่ตกมากที่สุด
เมื่อไข่และอสุจิผสมกันแล้วจะกลายเป็นตัวอ่อน ตัวอ่อนจะค่อยๆ แบ่งตัวพัฒนาไปเรื่อยๆ ระหว่างที่เดินทางจากท่อนำไข่เข้ามาฝังตัวในโพรงมดลูก โดยจะใช้เวลาประมาณ 7 วันหลังจากวันที่ทำ IUI
หลังจากที่ฉีดเชื้อเรียบร้อย ฝ่ายหญิงจะนอนพักประมาณ 30 นาที เพื่อให้อสุจิเข้าไปในโพรงมดลูกได้ดีขึ้น และในวันนั้นแนะนำให้มีเพศสัมพันธ์ด้วย เพื่อจะได้เพิ่มจำนวนอสุจิเข้าไปในโพรงมดลูกมากที่สุด
ถึงแม้ว่าปริมาณอสุจิในการมีเพศสัมพันธ์ตามหลังจะน้อยลง แต่เป็นการเพิ่มอสุจิเข้าไปอยู่ในมดลูกให้มากที่สุด เพิ่มโอกาสที่อสุจิจะเข้าไปเจอกับไข่ได้มากขึ้น
หลังจากฉีดเชื้อประมาณ 1-2 วัน คุณหมอจะให้ยาฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนเพื่อช่วยเพิ่มโอกาสให้ตัวอ่อนฝังตัวได้ดีขึ้น หลังจากฉีดเชื้อแล้ว คนไข้ไม่จำเป็นต้องนอนนิ่งๆ เหมือนกับกรณีคนไข้ที่ย้ายตัวอ่อนจากการทำเด็กหลอดแก้ว โดยสามารถทำกิจกรรมทุกอย่างได้ตามปกติ เพราะหลังจากที่ตัวอ่อนปฏิสนธิยังต้องใช้เวลาเกือบ 1 สัปดาห์ ถึงจะเข้ามาฝังตัวในโพรงมดลูก เพราะฉะนั้นการทำ IUI จึงไม่จำเป็นต้องหยุดงานเพื่อนอนพักอยู่ที่บ้าน สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ
15:21 หลังจากทำ IUI นานแค่ไหนควรตรวจการตั้งครรภ์?
ประมาณ 14 วัน หลังจากวันที่ทำ IUI ก็สามารถตรวจการตั้งครรภ์แบบตรวจจากปัสสาวะได้แล้ว หากตรวจพบว่าตั้งครรภ์ คุณหมอแนะนำให้มาตรวจเจาะเลือดเพื่อคอนเฟิร์ม และนัดอัลตราซาวด์เพื่อตรวจติดตามดูถุงการตั้งครรภ์และหัวใจลูกต่อไป
16:45 เปอร์เซ็นต์ท้องของ IUI อยู่ที่เท่าไหร่?
โดยเฉลี่ยแล้ว เปอร์เซ็นต์ท้องเองตามธรรมชาติรวมกันทุกช่วงอายุ จะอยู่ที่ประมาณ 4% ต่อรอบ
การทำ IUI เปอร์เซ็นต์ท้องจะเพิ่มขึ้นประมาณ 4 เท่า อยู่ที่ประมาณ 10-15% แต่หากฝ่ายหญิงอายุน้อย เช่น อายุไม่เกิน 30 ปี และฝ่ายชายไม่มีปัญหาเรื่องอสุจิ โอกาสท้องจะสูงขึ้นได้ถึง 20% ซึ่งคนไข้ส่วนใหญ่ที่ไม่ได้มีปัญหาอะไร เช่น อาจจะมีเพศสัมพันธ์ไม่ตรงวัน อสุจิวิ่งช้านิดหน่อย ก็อาจจะท้องได้จากการทำ IUI รอบที่ 1-2
18:01 IUI สามารถทำได้กี่รอบ?
ปกติแล้วเปอร์เซ็นต์ท้องของ IUI 1 รอบ จะอยู่ที่ 10-15% หากทำหลายรอบ อัตราการท้องสะสมจะสูงขึ้น และจะสูงสุดอยู่ที่ 6 รอบ เพราะฉะนั้นจึงเป็นที่มาว่าเราควรทำ IUI ไม่เกิน 6 รอบ เพราะหากทำเกิน 6 รอบ เปอร์เซ็นต์ท้องก็ไม่ได้เพิ่มขึ้น ซึ่งคุณหมอสังเกตว่า ถ้าคนไข้จะท้องจาก IUI มักจะท้องที่รอบแรกหรือรอบสอง หากคนไข้ยังไม่อยากทำเด็กหลอดแก้ว ก็สามารถทำ IUI ต่อได้เรื่อยๆ แต่โอกาสท้องอาจจะไม่ได้มากนัก
19:14 หากทำ IUI แล้วไม่สำเร็จ ควรจะทำอย่างไร?
หากทำ 1-2 รอบแล้วไม่สำเร็จ โดยทุกรอบมีไข่โตดี เยื่อบุโพรงมดลูกสวย ฉีดอสุจิตรงกับวันที่ไข่ตกพอดี คุณหมออาจจะให้ไปฉีดสีเพื่อตรวจว่าท่อนำไข่ตันหรือไม่ หากฉีดสีแล้วพบว่าท่อไม่ตัน และคนไข้ยังอยากทำ IUI ต่อ ก็สามารถทำได้ แต่หากฉีดสีแล้วพบว่าท่อตัน ก็ควรเลือกไปทำเด็กหลอดแก้วแทน
โดยส่วนใหญ่ หาก IUI ไม่สำเร็จ แล้วคนไข้ยังอยากทำ IUI ต่อ ก็สามารถทำได้ หากไม่ได้มีปัจจัยที่ไม่ควรทำต่อ แต่ถ้าหากพิจารณาเลือกไปทำเด็กหลอดแก้ว ก็จะมีเปอร์เซ็นต์ท้องที่สูงกว่า
ข้อแตกต่างของเด็กหลอดแก้วกับ IUI คือ จำนวนไข่ต่อรอบ เนื่องจาก IUI คือการท้องเองตามธรรมชาติ ดังนั้นสามารถกระตุ้นให้มีไข่โตได้อย่างมากประมาณ 1-2 ใบต่อรอบ ถ้าไข่มากกว่านี้ อาจจะเพิ่มโอกาสตั้งครรภ์แฝดโดยเฉพาะแฝด 3 แฝด 4 ซึ่งจะอันตรายต่อคุณแม่อย่างมาก
ดังนั้น แม้ว่าตอน Day 2 หรือ Day 3 จะเห็นไข่ 15 ใบ หลังทานยากระตุ้นให้ไข่โตเพื่อทำ IUI สุดท้ายจะเหลือไข่เพียง 1-2 ใบ แต่การทำเด็กหลอดแก้ว ซึ่งใช้ยาฉีดกระตุ้นให้ไข่โต จะทำให้ไข่ทั้ง 15 ใบโตขึ้นพร้อมๆ กัน ได้จำนวนไข่ต่อรอบมากกว่า จึงมีโอกาสมากกว่าท้องตามธรรมชาติหรือ IUI เพราะฉะนั้นในกรณีคนไข้ที่อายุค่อนข้างมาก เช่น ใกล้ 40 ปี หรือเคยตรวจพบว่ามีจำนวนไข่ไม่เยอะมาก หรืออสุจิไม่ได้ดีมาก หาก IUI แล้วไม่สำเร็จ คุณหมออาจจะไม่แนะนำให้คนไข้ทำ IUI ต่อไปเรื่อยๆ ถึง 5-6 รอบ แต่จะแนะนำให้ไปทำเด็กหลอดแก้ว เพื่อจะได้มีโอกาสตั้งครรภ์ที่ดีกว่าและเร็วกว่าการทำ IUI
21:58 กินยากระตุ้นไข่กับฉีดยากระตุ้นไข่ใน IUI มีความแตกต่างกันหรือไม่?
ปกติจะเริ่มจากยากินเป็นหลักก่อน โดยหวังผลให้ได้ไข่จำนวนประมาณ 1-2 ใบต่อรอบ
หากทานยาแล้วตอนสนองไม่ดี ก็จะพิจารณาใช้ยาฉีดกระตุ้นไข่ในปริมาณต่ำๆ เพื่อกระตุ้นให้ไข่โต
24:03 ฉีดสีท่อนำไข่จำเป็นหรือไม่?
หากสงสัยว่าอาจจะมีท่อนำไข่ตัน เช่น มีประวัติเคยผ่าตัด โดยเฉพาะตรงบริเวณรังไข่หรือท่อนำไข่ เช่น ซีสต์หรือถุงน้ำรังไข่ โดยเฉพาะช็อกโกแลตซีสต์ ซึ่งด้วยตัวโรคเองทำให้เกิดพังผืด รวมถึงพังผืดจากการผ่าตัด จะทำให้ท่อนำไข่ตันได้ หรือคนที่มีประวัติปวดท้องประจำเดือนเรื้อรัง มีประวัติมดลูกอักเสบติดเชื้อ อัลตราซาวด์แล้วเห็นท่อนำไข่บวม ก่อนทำ IUI คุณหมอจะแนะนำให้ฉีดสีเพื่อตรวจดูท่อนำไข่ก่อน แต่ถ้าไม่ได้มีประวัติชัดเจน คุณหมออาจจะลองฉีดเชื้อก่อน หากไม่สำเร็จถึงจะแนะนำให้ตรวจเพิ่ม
25:36 วันที่ฉีดเชื้ออสุจิ 5 ล้านตัว ปริมาณเป็นอย่างไร?
ในการเตรียมเชื้อสำหรับทำ IUI อสุจิจะหายไปประมาณ 1 ใน 10 หากเริ่มต้นมีอสุจิ 50 ล้านตัว หลังจากเตรียมแล้วส่วนใหญ่จะเหลือประมาณ 5-10 ล้านตัว เพราะฉะนั้นในคนไข้ที่อสุจิน้อยมากตั้งแต่แรก หลังจากเตรียมอสุจิอาจจะเหลือน้อยจนมีโอกาสที่จะสำเร็จยาก อย่างไรก็ตาม คุณหมอเคยฉีด IUI หลังจากที่เตรียมแล้ว เชื้อตัววิ่งเหลืออยู่ 3 แสน คนไข้ก็ท้องได้ ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับจังหวะและโอกาส ในการฉีดเชื้อที่มีปริมาณน้อย คุณหมอจะใส่สายเข้าไปให้ลึกขึ้น เพื่อให้ฉีดเข้าไปให้อสุจิได้ใกล้ไข่มากขึ้น ซึ่งอาจจะต้องดูผลของน้ำเชื้อร่วมด้วย แต่ตัวเลขที่เหมาะสมก็คือ หลังจากที่เตรียมแล้ว ได้ตัววิ่งอยู่ที่ 5-10 ล้านตัวขึ้นไป เป็นตัวเลขที่ถือว่าเหมาะสม โอกาสท้องดีสำหรับการทำ IUI
27:17 หลังจากทำ IUI แล้วให้มีเพศสัมพันธ์ แนะนำเป็นช่วงเช้าหรือกลางคืน?
แนะนำเป็นช่วงกลางคืน ถ้านัดมาทำ IUI ในช่วงเวลากลางวัน และคาดว่าไข่จะตกในช่วงวันนั้น กลับบ้านไปคืนนั้นไปมีเพศสัมพันธ์กัน ถ้าไปทำเช้าอีกวันหนึ่งไข่อาจจะตกเลยไปไกล สรุปก็คือให้อสุจิเข้าไปอยู่ในโพรงมดลูกให้มากที่สุด ในช่วงเวลาที่ใกล้ไข่ตกมากที่สุด
👩🏻⚕️💬 หากมีคำถามเพิ่มเติมเกี่ยวกับการทำ IUI สามารถเข้ามาปรึกษาคุณหมอได้ที่ Superior A.R.T. ได้ทุกวัน
ข่าวสารและบทความอื่นๆ
